Van gijzelaar tot vrijheidsstrijder: Arjan Erkel (55) over strijd, herstel & hoop

Twintig jaar geleden zat heel Nederland aan de buis gekluisterd: Arjan Erkel, de hulpverlener die in Dagestan werd ontvoerd, zat bijna twee jaar lang vast in een kelder. Geen daglicht. Geen vrijheid en niemand wist of hij het zou overleven. Vandaag de dag is Arjan opnieuw bezig met vrijheid, maar dit keer niet voor zichzelf. Als medeoprichter van Free a Girl strijdt hij nu wereldwijd voor kinderen die slachtoffer zijn van seksuele uitbuiting. “Zij zaten vast en ik had mijn vrijheid terug. Dan weet je: je moet iets doen.”

Mensen denken vaak dat ik daarna alles achter me liet

Arjan is inmiddels 55 een rustige man met een scherpe blik. De afgelopen jaren schreef hij boeken, gaf hij lezingen en pleit hij voor het doorgeven van vrijheid. “Ik ben niet stil gaan zitten na mijn bevrijding, integendeel. Ik wist dat ik mijn tweede kans niet wilde verspillen aan nietsdoen.”

De eerste missie

“Ik sprak na mijn terugkomst met mensen die vertelden over meisjes in India, Nepal, Bangladesh, die op jonge leeftijd werden verhandeld en seksueel uitgebuit. Kinderen van een jaar of 8,9, 10. Opgesloten. Vernederd. Onbegrijpelijk en onaanvaardbaar. Ook ik was ooit onzichtbaar, gevangen en machteloos en nu ik vrij was, kon ik dat niet nog een keer laten gebeuren.” In 2008 richtte hij samen met anderen Free a Girl op. Wat begon als actie, werd al snel een internationaal netwerk met impact: “We hebben inmiddels meer dan 8.000 kinderen bevrijd. En dat is alleen nog maar het begin.”

Hoe een bevrijding werkt

Free a Girl is inmiddels actief in elf landen. Lokale undercoverteams verzamelen bewijs, lokaliseren bordelen of schuiladressen en werken samen met de politie om kinderen te bevrijden. “Die missies zijn gevaarlijk, maar ook cruciaal, want alleen met bewijs krijg je die deuren niet open.” En met bevrijden ben je er niet, daar weet hij alles van. 

Van slachtoffer naar strijder

“Het begint pas met de bevrijding. Een deel van de kinderen gaat daarna studeren aan Free a Girl’s School to Justice. Dat vind ik ons mooiste werk. We leiden meisjes die de eerste zorg hebben gehad op tot jurist, officier van justitie of journalist. Wat er dan gebeurt, is onvoorstelbaar. Die vrouwen pakken hun kracht terug, ze zorgen ervoor dat daders worden veroordeeld en ze veranderen het systeem van binnenuit. Eén van hen is nu zelfs rechter geworden.” Hij glimlacht. “Stel je voor: je zat jarenlang gevangen en nu veroordeel je zélf de mannen die dit anderen aandeden. Dat is geen hulpverlening meer, dat is revolutie. Dat is wat ik zo bijzonder vind aan Free a Girl, we stoppen niet bij de kinderen, we geven hun hele omgeving een tweede kans. Sinds onze School for Justice-studenten zelf bij de politie werken in India zie je dat daar de aangiftes van seksuele uitbuiting met 600 procent is gegroeid. Omdat het systeem verandert, durven slachtoffers nu wel hun daders aan te wijzen.”

Systeemverandering van binnenuit

“Bij goede doelen vragen mensen vaak ‘en als ik één kind red, komt er dan niet een ander voor in de plaats?’ Nog los van het feit dat ieder leven er één is en de moeite waard om te redden – dat kan ik zelf beamen – helpt onze aanpak om het probleem echt te verkleinen, omdat we de hele keten aanpakken. Een meisje dat het systeem verandert, verandert niet alleen haar eigen leven, maar ook dat van de generatie na haar. Dat is precies wat ik met Free a Girl ook doe: zorgen dat je tweede kans de moeite waard is.”

Waarom dit nú verteld moet worden

Waarom deze boodschap juist nú? Arjan aarzelt geen moment. “Omdat mijn generatie de wereld heeft zien veranderen en weet wat verantwoordelijkheid is. En omdat het nu harder nodig is dan ooit.” Hij vervolgt: “Je hoeft geen activist te worden, maar je kunt wél meedoen. Met een donatie, een actie of door het verhaal van Free a Girl te delen. Stilte is ook een keuze.”

Over impact en nalatenschap

Veel lezers denken inmiddels na over wat ze willen nalaten. Arjan begrijpt dat goed. “Ik ben 55, ik heb drie dochters. De meest waardevolle erfenis die je kunt achterlaten is niet een huis of een rekening. Je keuze om iets te betekenen voor een ander, dat leeft voort. Een mooi Joods gezegde is: Iemand die één leven redt, redt de hele wereld. Dat vind ik een prachtig uitgangspunt.”

Levenslessen

“Wat ik leerde van mijn eigen ontvoering is dat je zoveel meer kunt dan je ooit had durven denken. Ik heb altijd geweigerd een slachtoffer te zijn. Ik vind het veel belangrijker om te vechten en een inspiratie te zijn voor verandering. Waar ik me in de survivors die ik via Free a Girl ontmoette in herken, is dat ze net als ik durven te dromen. Ook zij willen door en zeggen hardop: ik word rechter. Ik word advocaat. En dat ze dat nog doen ook.”

Een toekomst bouwen

Als je hem vraagt naar zijn doelen voor Free a Girl, komt het antwoord snel. “Dat we niet meer hoeven te bevrijden. Dat het systeem zo sterk is veranderd, dat kinderen preventief worden beschermd in plaats van genegeerd.” En voor zichzelf? “Dat ik mijn verhaal blijf inzetten, dat die lange 607 dagen in gevangenschap niet voor niks zijn geweest. Vrijheid is iets dat je doorgeeft.”